Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ

Ο Θεραπευτικός κήπος μπορεί να είναι ένα ήρεμο  τοπίο  που  αποπνέει ασφάλεια, σιγουριά και γαλήνη, που προσφέρει καταφύγιο, δημιουργική ενασχόληση,  παρατήρηση, που βάζει τον ίδιο τον ασθενή να συμβιώσει, να ανακαλύψει  ή να απελευθερώσει  την δυναμική του φυσικού περιβάλλοντος.

Η έννοια των θεραπευτικών κήπων δεν είναι καινούργια, είναι γνωστή εδώ και 1000 χρόνια, επανέρχεται όμως σήμερα ξανά, πρώτα από όλα από τους ίδιους τους ειδικούς στην υγεία γιατί είναι ξεκάθαρο πια ότι η συμβολή τους στην ίαση είναι καθοριστική. Τα τελευταία χρόνια η προτεραιότητα στην προληπτική ιατρική αλλά και  η συνειδητοποίηση ότι η ψυχολογική και συναισθηματική υγεία  βοηθάει στην αντιμετώπιση των ασθενειών αλλάζει τα δεδομένα και την λογική σχεδιασμού των νοσοκομείων.

Από τους κήπους των μοναστηριών του Μεσαίωνα  που προσέφεραν  ευχαρίστηση και ευφορία στην ψυχή των ασθενών περάσαμε στο 17ο και 18ο αιώνα ‘όπου ο εξωτερικός περιβάλλων χώρος κρίθηκε εκ νέου ότι ήταν αναγκαίος για την θεραπεία του ασθενούς. Στην  Ευρώπη και την Αμερική το 19ο αιώνα τα  νοσοκομεία περιβάλλονται από κήπους και φυτά που αποτελούσαν σημεία αναφοράς.   Στην Αθήνα στο νοσοκομείο Σωτηρία  ως  το 1908 φυτεύονται 7500 πεύκα και ευκάλυπτοι μέσα στον γυμνό κήπο του για να δημιουργήσουν ασπίδα προστασίας για τους φυματικούς ασθενείς, ενώ το 1936 στους ανθισμένους κήπους του Νοσοκομείου, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών,  δίνει κονσέρτα  μπροστά σε ένα πολυπληθές και ενθουσιώδες ακροατήριο.

Η επίδραση του περιβάλλοντος στη ίαση σίγουρα λήφθηκε υπόψη και κατά το σχεδιασμό του νοσοκομείου ΚΑΤ που δεν έμεινε από ότι φαίνεται έξω από τις κοινωνικές εξελίξεις που έβαζαν τον άνθρωπο και τις ανάγκες του μπροστά, αυτό αποδεικνύεται πρώτα από όλα από την διαμόρφωση του  περιβάλλοντα χώρου του, που φαίνεται  να  αγκαλιάζει τις ανάγκες των ασθενών για γρήγορη ανάρρωση και ψυχολογική στήριξη, διέθετε θερμοκήπιο, θερινό σινεμά, αξιόλογες κηποτεχνικές διαμορφώσεις, γλυπτά κλπ.

Τον 20ου αιώνα  οι  σημαντικές πρόοδοι στην ιατρική επιστήμη  μετέτρεψαν τα νοσοκομεία σε πολυόροφα συγκροτήματα με αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση των ελεύθερων χώρων που τα περιέβαλαν.  Δόθηκε προτεραιότητα στην  θεραπεία των ασθενών με φαρμακευτικές αγωγές, ξεκόβοντας τους από τις ευεργετικές επιδράσεις που μπορεί να έχει πάνω τους τη δεδομένη στιγμή, το φυσικό περιβάλλον. Δημιουργείται έτσι μια αγχωτική ψυχολογία,  αταίριαστη  στις  συναισθηματικές ανάγκες των ασθενών, των οικογενειών τους, ακόμη και του προσωπικού υγειονομικής περίθαλψης.

Έρευνες που έχουν ολοκληρωθεί αλλά και νέες που διεξάγονται σήμερα, έχουν δείξει ότι η ενασχόληση με τη φύση, μία όμορφη θέα από το παράθυρο, το περπάτημα, η χαλάρωση,  η επαφή με το περιβάλλον, το άρωμα των λουλουδιών, οι ήχοι της φύσης βελτιώνουν την υγεία μειώνουν το άγχος και επιταχύνουν την ανάρρωση.

Η σύγχρονη αρχιτεκτονική μοιάζει να επανεξετάζει όλες τις βασικές αντιλήψεις περί υγείας και ίασης σε σχέση με το σχεδιασμό και τη διαμόρφωση του ευρύτερου περιβάλλοντος του ασθενή που νοσεί. Το νοσοκομείο, σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν αντιμετωπίζεται πλέον ως ένας απλά πολυσύνθετος λειτουργικός χώρος, αλλά και ως χώρος με δυνατότητα παροχής ψυχοθεραπευτικών υπηρεσιών

Η μελέτη του περιβάλλοντος χώρου ενός νοσηλευτικού ιδρύματος  δεν μπορεί να  στηρίζεται εξ΄ολοκλήρου στις ίδιες  αρχές γιατί κάθε φορά πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες των ασθενών. Παράδειγμα για τους ασθενείς με ψυχιατρικά νοσήματα το περιβάλλον επιβάλλεται να είναι γαλήνιο, μη κλειστοφοβικό, χωρίς έντονα σχέδια, πολύ σκούρα χρώματα ή παράξενα αντικείμενα που μπορεί να τα εκλάβουν ως απειλητικά στοιχεία.

Δύσκολη και πολύπλευρη η μελέτη ενός θεραπευτικού κήπου που η προσέγγιση του και οι αρχές σχεδιασμού του ορίζονται από διαφορετικές  ειδικότητες ανθρώπων.  Πέρα όμως από το σχεδιασμό και τη κατασκευή θεραπευτικών κήπων σημαντικό ρόλο για την χρησιμότητα τους αλλά και τη βιωσιμότητα τους παίζει η συμμετοχή των νοσηλευομένων, του νοσηλευτικού προσωπικού ακόμα και των επισκεπτών σε προγράμματα ενασχόλησης με τον κήπο.

 Θεραπευτικά βέβαια μπορεί να επιδρά και ένας κήπος ή ένα πάρκο το οποίο  αποτελεί πηγή πολλαπλών ερεθισμάτων για συμμετοχή, προκαλεί το ενδιαφέρον,  ενισχύει τη γνώση, την επαφή με το φυσικό περιβάλλον και τις καλλιέργειες που πλαισιώσουν τους κήπους, και παράλληλα  δίνει ευκαιρίες κοινωνικοποίησης καθώς θα μπορούν στους χώρους αυτούς  οι άνθρωποι να συνυπάρχουν και να αλληλεπιδρούν με άλλα μέλη της κοινωνίας.

Από τον Ιούλιο στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος  έχει ξεκινήσει ένα πρόγραμμα που καλεί ανθρώπους τρίτης ηλικίας να συμμετέχουν για να ανακαλύψουν με τις αισθήσεις τους τη δυναμική αυτού του μεσογειακού τοπίου. Σκοπός του προγράμματος είναι το πράσινο να λειτουργήσει σαν παράγοντας ηρεμίας, χαλάρωσης, απελευθέρωσης των αισθήσεων και ψυχικής ανάτασης για τους συμμετέχοντες. Η γνώση δεν αποτελεί αυτοσκοπό στο συγκεκριμένο πρόγραμμα, στόχος είναι με αφορμή το πράσινο και τις δυνατότητες που μας δίνει οι συμμετέχοντες να επαναφέρουν και να ενδυναμώσουν  ευχάριστες μνήμες, να λειτουργήσουν τις αισθήσεις τους, να ασκήσουν το σώμα, να οργανώσουν  τη σκέψη τους, να ανταλλάξουν απόψεις, να λάβουν θετικά μηνύματα, να κοινωνικοποιηθούν  και πολλά ακόμη. Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση των προγραμμάτων γίνεται από τον Σταμάτη Καβασίλη γεωπόνο-εδαφολόγο και την Σταυρούλα Κατσογιάννη γεωπόνος – αρχιτέκτονα τοπίου. Το πρόγραμμα υλοποιείται κάθε Τρίτη στις 6.30μμ στο πάρκο Σταύρος Νιάρχος.

  

Κατσογιάννη Σταυρούλα

γεωπόνος –αρχιτέκτων τοπίου